Op deze pagina
Maaike was ooit slachtoffer van een gewapende overval. Bijna tien jaar geleden vertelde ze erover tijdens een SOS Cursus van Gevangenenzorg Nederland. Daarmee luidde ze een radicale verandering in, in het leven van Bart. De jeugdige crimineel van toen is nu een pasgetrouwde, hardwerkende jongeman. “Maaike haar verhaal heeft mij doen omkeren naar wat ik nu ben.”
“Ik heb een goede jeugd gehad,” vertelt Bart. Hij groeide op in een hecht gezin in een rustig tuindersdorp. Op de basisschool bleek hij al niet de meest makkelijke leerling, maar op de middelbare school ging het echt mis. “Thuis was ik een lieve jongen, maar ik hing ook veel op straat met vrienden. We deden stoer, daagden elkaar uit om van alles uit te halen.” Het was kattenkwaad, maar dat bleek het begin van veel erger. “In de tweede ging ik nauwelijks nog naar school. Ik ging roken, blowen, drinken. En ik had geen baan, dus moesten we geld zoeken op straat.” Geld zoeken op straat, dat betekende ‘kleine’ criminaliteit. Bart was 13 of 14 jaar toen hij een regelmatige klant werd van het plaatselijke politiebureau. Soms voor een paar uur, soms voor een paar dagen. Het raakte hem allemaal niet. “Ik had steeds meer geld nodig, dus ging ik elke keer een stap verder. Mijn delicten werden steeds zwaarder, steeds heftiger.”
Als Bart terugkijkt vindt hij het zelf ook onvoorstelbaar, maar in die tijd voelde hij zich een hele vent. “Ik vond mezelf heel stoer, niemand kon me iets maken, Toen ik m’n eerste zware delict had gepleegd, vertelde ik dat zelfs trots aan m’n vrienden. Er waren wel een paar jongens die toen niet meer met me om wilden gaan. Maar dat deed me niks, ik vond dat het mietjes waren.”
Niet mijn schuld
Het duurde tot zijn 17e voordat een klein leger politiemensen hem van zijn bed kwam lichten. “Ik had zoveel gedaan, ik wist niet waar ik precies voor gearresteerd werd. Dat hoorde ik de volgende dag, het was een enorme lijst. Het allerzwaarste delict, dat had ik echt niet gedaan, maar alle andere zaken klopten wel.” Bart werd hard aangepakt en 3 maanden in beperking gezet. Ondanks dat gaf hij niet toe. “Ik leefde in een wereld van ontkennen, al was er nog zoveel bewijs. Dus toen ik werd voorgeleid voor de rechter zei ik: ‘ik ben onschuldig, ik heb niks gedaan’.”
‘Ik was kwaad. Het was niet mijn schuld dat ik daar zat, nee, ik gaf de schuld aan de politie en aan de jongen die me had aangegeven.’
Het leven in de jeugdgevangenis viel Bart erg zwaar, hij kon moeilijk wennen aan het gevangenisregime en zat vaak in isolatie. En hij miste z’n familie enorm. Toch bracht alle eenzaamheid en ellende hem niet tot inkeer. “Ik was kwaad. Het was niet mijn schuld dat ik daar zat, nee, ik gaf de schuld aan de politie en aan de jongen die me had aangegeven.”
SOS Cursus
Een paar maanden na zijn arrestatie ontving Bart een uitnodiging voor een SOS Cursus. SOS staat voor Spreken Over Slachtoffers, Schuld en Samenleving. Met de cursus wil Gevangenenzorg Nederland gevangenen leren om eerlijk naar zichzelf te kijken en zich bewust te worden van de pijn en schade die veroorzaakt kan worden bij slachtoffers. Daarom worden de deelnemers tijdens een cursus geconfronteerd met het verhaal van een slachtoffer.
Bart had helemaal geen zin in de cursus, maar liet zich overhalen door z’n begeleider. Tijdens één van de bijeenkomsten vertelde Maaike wat haar vijf jaar eerder was overkomen. “Ik ben overvallen in de drogisterij waar ik werkte. Mijn zusje werkte er ook. Zij was toen 15, ik was 27. Die ochtend moest ik de winkel openen en m’n zusje was meegegaan. We gingen samen naar een kleine tussenruimte om nog even te roken. Daar werden we opgewacht door drie overvallers met bivakmutsen, vuurwapens en messen. Ze dwongen ons de kluis te openen. Het was heel heftig.” Inmiddels heeft Maaike er zo vaak over verteld dat ze er niet emotioneel van wordt, maar toen Bart het verhaal hoorde was het de allereerste keer dat ze het op een cursus vertelde, met alle emoties en tranen die daarbij loskwamen. Maaike: “Ik was in die tijd vooral heel erg kwaad om wat ze mij, maar vooral om wat ze mijn zusje aandeden. Zij heeft er echt een knauw van gehad.”
‘Ik ben overvallen in de drogisterij waar ik werkte. Mijn zusje werkte er ook. Zij was toen 15, ik was 27.’
Aardbeving
Bart kan Maaike’s verhaal na bijna tien jaar niet meer reproduceren, maar hij weet nog precies wat het met hem deed. “Het was alsof ik klappen kreeg. Alsof een aardbeving scheuren maakte in de muur die ik om me heen had gebouwd. Ik heb die nacht niet geslapen en heel veel gehuild. Ik dacht steeds aan wat Maaike had verteld, wat ze had doorgemaakt door die ene overval. En ik dacht aan de mensen die slachtoffer waren van mijn daden. Wat had ik hun aangedaan? Ik kon me er niet overheen zetten.”
Er was iets losgemaakt wat niet meer te stoppen leek. “Ik bleef maar huilen. Als ik in de groep zat kreeg ik zomaar tranen in m’n ogen. Dan wilde ik terug naar m’n cel, want je wilt je emoties niet laten zien.” Bart werd doorgestuurd naar de psycholoog. “Daar heb ik alles verteld. Alles kwam eruit.“
Een paar weken later stond Bart weer voor de rechter. Hij ontkende niet langer. “Ik wilde open kaart spelen en verantwoordelijkheid nemen voor wat ik heb gedaan. Niet om strafvermindering te krijgen, want ik verdiende straf voor wat ik gedaan had.” De optelsom van verschillende maatregelen leidde uiteindelijk tot een straf van ruim 6 jaar. “Dat viel me wel tegen,” zegt hij eerlijk. “Ik had nooit gedacht dat op mijn delicten zoveel jaar stond, omdat ik niet besefte wat ik andere mensen aandeed.”
Bart heeft van z’n 17e tot z’n 23ste levensjaar vastgezeten in verschillende jeugdinstellingen. Het was een zware tijd, waarin hij last had van depressiviteit en paniekaanvallen. Een psychiater heeft hem geholpen omgaan met het schuldbesef, dat hem vaak overweldigde. “Ik wilde ook heel graag met de slachtoffers praten. Dat wilden ze geen van allen en dat begreep ik volkomen. Toen heb ik met een dominee gepraat, hij heeft de mensen bezocht en namens mij excuses aangeboden.”
Trots
Inmiddels is Bart alweer vier jaar vrij. Hij heeft een baan, is een half jaar geleden getrouwd en heeft een nieuwe vriendenkring opgebouwd, waarin hij zich gewaardeerd weet om wie hij vandaag is.
Dat ging allemaal niet vanzelf. Bart heeft echt moeten vechten om een leven op te bouwen. Maar, hoe groot de verleiding soms ook was, hij heeft geen delict meer gepleegd. Bart is voorgoed genezen van criminaliteit. “Ik kan het niet meer, omdat ik weet wat ik mensen ermee aandoe.”
Als we Maaike vertellen over Bart’s herstel is ze onder de indruk. “Ik vind het bijzonder dat hij door mijn verhaal zo’n ommekeer heeft gemaakt! Als ik hem zou ontmoeten zou ik vertellen dat ik trots op hem ben dat hij echt iets van z’n leven heeft gemaakt.”
‘Ik vind het bijzonder dat hij door mijn verhaal zo’n ommekeer heeft gemaakt!’
Bart beseft als geen ander dat het heel anders had kunnen lopen. Zijn familie is enorm belangrijk geweest voor zijn herstel. En nog steeds. Maar het is allemaal begonnen met het verhaal van Maaike. “Zonder Maaike had ik hier niet gezeten. Ik ben haar zo dankbaar.” Zijn diepste wens is dat hij ooit voor iemand net zoveel mag betekenen. “Ik wil iemands Maaike zijn, als ik maar bij één jongen het verschil kan maken, dat zou voor mij al voldoende zijn.”
Bart heet in werkelijkheid anders. De personen op de afbeeldingen hebben geen relatie met het artikel.
