Veel mensen kijken waarschijnlijk met gemengde gevoelens terug op vorig jaar. Maar Kiki niet. Voor haar was het een goed jaar. Het is ruim drie jaar na haar gevangenschap en ze heeft nu eindelijk haar leven weer op de rails. Ze durft in haar omgeving te vertellen dat ze gevangen heeft gezeten en publiceert zelfs een boek over haar ervaringen in de cel, want ze heeft een boodschap: “Geloof in mensen, zie hen. Doe net dat stapje extra en kijk naar het effect.” Dat stapje extra doen de vrijwilligers van Gevangenenzorg voor haar: Eline binnen, en Rianda buiten de gevangenis. Het heeft haar enorm geholpen. En toch: “Het wordt nooit meer als voor de detentie.”
Kiki (30) heeft in de jaren voor haar gevangenschap een goed leven. Ze heeft een fijne baan als begeleider van kinderen en jongeren die behalve een verstandelijke beperking ook gedragsproblemen hebben. Ze heeft een netwerk van vrienden, geen schulden. Alles gaat goed, op één ding na: ze mist geborgenheid en veiligheid. Haar jeugd was niet gemakkelijk. Als één van een drieling heeft ze lang in een couveuse gelegen. Misschien is dat gevoel van gemis daar begonnen.
Helemaal alleen
Om hieraan te werken, gaat ze in therapie en daar beginnen de grote problemen. Therapeuten komen al heel snel met diagnoses, maar Kiki voelt zich niet gehoord. Een van de therapeuten manipuleert en misbruikt haar, vertelt ze. Kiki stopt na verloop van tijd met deze therapie, gaat naar een andere hulpverlener, maar die gelooft haar misbruikverhaal niet. Dat geeft grote problemen, waardoor de verhouding met deze hulpverlener volledig ontspoort. Kiki heeft zichzelf niet meer in de hand, de hulpverlener voelt zich daardoor zo bedreigd dat ze aangifte doet bij de politie. Kiki wordt opgepakt en later overgebracht naar het penitentiair psychiatrisch centrum, een afdeling van een gevangenis in het noorden van het land. “Dan zie je boven je staan: Ingang gedetineerden. Het is net alsof je in een film bent terechtgekomen.” Ze raakt in paniek, wil nog haar vriendin bellen dat ze niet kan komen, maar ze mag niet bellen, wordt bang en boos en loopt radeloos weg. Ze wordt gepakt, tegen de grond geduwd en naar de isoleercel overgebracht en van haar eigen kleding ontdaan. “Dan heb je het gevoel dat je echt alles kwijt bent. Ik voelde me een beest. Helemaal alleen. Ik kan begrijpen dat ik ben opgepakt, maar ik kan niet begrijpen dat ik als een crimineel word behandeld.”
“Ik vind het heel moeilijk om niet zelf de regie te hebben. Vanaf het moment dat je binnenkomt, bepalen anderen je dag. Alle avonden zit je alleen.”
Kiki- ex-gevangene
Na een kort verblijf in de isoleercel, wordt ze overgebracht naar de gevangenisafdeling. “Het is heel heftig als je daar om je heen kijkt. Negentig procent van de vrouwen die daar zitten, is zelf slachtoffer. Ik ben niemand tegengekomen die zomaar wat heeft gedaan. Het zijn allemaal kwetsbare vrouwen, vaak zwakbegaafd. Je ziet zoveel ellende.”
“Ik vind het heel moeilijk om niet zelf de regie te hebben. Vanaf het moment dat je binnenkomt, bepalen anderen je dag. Alle avonden zit je alleen.
Anderen bepalen je dag
Het gevangenisleven valt haar zwaar. “Ik vind het heel moeilijk om niet zelf de regie te hebben. Vanaf het moment dat je binnenkomt, bepalen anderen je dag. Alle avonden zit je alleen. De meeste dagen gaat om kwart voor vijf de celdeur dicht tot de volgende dag. Om je heen hoor je dan vrouwen bonken tegen de ramen. Je kunt er niet van weg.”
Overdag mag ze naar de werkplaats. “Ook daar hoor je alleen maar heftige verhalen. Je blijft daar maar tussen zitten, je kunt niet een dagje weg of even een uitstapje maken.” Kiki begint behalve haar vrijheid ook de meest gewone dingen te missen: haar eigen deodorant, haar eigen parfum en haar eigen kleding.
‘Tof gesprek’
Ze verveelt zich in de gevangenis. “Het uitzicht is altijd hetzelfde. Toen zag ik in de woonkamer een poster van Gevangenenzorg: ‘Wil je extra bezoek?’ Dat wilde ik wel. Ik belde en kreeg iemand van Gevangenenzorg aan de lijn. Dat was zo’n tof gesprek: iemand van buiten die naar je luistert. Twee weken later al kwam Eline, een meisje van mijn eigen leeftijd. Dat er iemand naar je toekomt, dat je als mens wordt gezien, iemand zonder oordeel die met haar bezoek het zware gevangenisleven komt verlichten, dat is zo bijzonder! Gevangenenzorg is een supermooie organisatie. Ik zei tegen de andere vrouwen: ‘Meld je aan, je hebt er zoveel aan!’”
‘Ik voelde het als een roeping’
Na negentig dagen komt Kiki vrij. Nog tijdens detentie hoort ze dat ze ook daarna een bezoekvrijwilliger van Gevangenenzorg kan krijgen, en dan komt Rianda in beeld. Rianda, een 28-jarige podotherapeut, weet tot kort daarvoor helemaal niets van het gevangeniswezen. Dat verandert als iemand haar aanraadt eens naar het Gevangenismuseum in Veenhuizen te gaan. Rianda, die eigenlijk zelden naar een museum gaat, volgt dit advies op en raakt erg onder de indruk van de verhalen van gevangenen die ze daar hoort. “De verhalen bleven hangen. Ik moest er iets mee.” Ze gaat op zoek en komt uit bij Gevangenenzorg, waar ze zich aanmeldt als vrijwilliger. Ze is dan 25 jaar. “Ik voelde het als een roeping.” Dan gaat het snel. Ze volgt de basiscursus en er is meteen een nazorgtraject voor haar: ze wordt gekoppeld aan Kiki. “Vanaf het eerste bezoek was er een klik.” Dat is duidelijk te merken. De beide meiden vullen elkaar tijdens het interview regelmatig aan en hebben lol samen. “In het begin vond ik het zwaar”, bekent Rianda. “Het verhaal van Kiki raakte me. Het kwam dichtbij. Dit had mij ook zomaar kunnen overkomen.”
In die tijd gaat het nog slecht met Kiki en ze is blij dat Rianda er voor haar is. “Het is fijn om je verhaal te kunnen doen aan iemand met wie je verder niets moet, die aandacht voor mij heeft. Dat is de kracht ervan.”
Mee naar de rechtszitting
Rianda gaat zelfs mee naar de rechtbank. Tegen de therapeut die Kiki misbruikte, is inmiddels door meerdere vrouwen aangifte van seksueel misbruik gedaan. Als Kiki dat hoort, sluit ze zich bij hen aan en doet ook aangifte. Ze gaat als toehoorder naar de zitting. Deze zaak staat los van de zaak waarvoor Kiki zelf heeft vastgezeten. Ze vindt het fijn dat Rianda meegaat naar de rechtszitting: Rianda staat dichtbij, maar toch weer anders dan je familie.
Ze vindt het fijn dat vrijwilliger Rianda meegaat naar de rechtszitting: Rianda staat dichtbij, maar toch weer anders dan je familie.
De therapeut is veroordeeld, maar tegen het vonnis in hoger beroep gegaan. Rianda is blij dat het nu zo goed gaat met Kiki. Ze zien elkaar nog regelmatig. Kiki heeft haar oude werk weer kunnen oppakken. Ze mocht weer terugkomen. “Mijn teamleider zei: Ik geloof in je en geef je een tweede kans. Hij heeft me zo gezien! Ik heb het gered omdat er mensen naast mij zijn gaan staan die in mij geloven. Dan kan het. Je hebt die mensen hard nodig.”
De detentie heeft diepe sporen in haar leven achter gelaten, maar heeft haar ook veel geleerd. “Hoe je omstandigheden ook zijn, er gebeuren elke dag weer dingen die waardevol zijn. Je gaat de kleine dingen waarderen. De kliko’s wegbrengen vond ik bijvoorbeeld fantastisch toen ik gevangen zat, want dat kon je even extra naar buiten.”
“Help die vrouwen! Ze hebben hulp nodig, anders kom je daar niet.
Ex-gevangene Kiki
“Ik denk nog vaak als ik naar een concert of een restaurant ga: Ik kan dit doen, maar al die vrouwen die jarenlang vastzitten, missen dit.” Ze is bewogen met deze gevangenen. “Help die vrouwen! Ze hebben hulp nodig, anders kom je daar niet. Als je een mooi leven hebt gehad, zit je daar niet.”
