“Ik heb niet één keer een crimineel ontmoet. Ik zag alleen mensen”, zegt Adri Ekstijn. Dat is bijzonder want Adri komt regelmatig in de gevangenis. Hij vertelt als nabestaande aan gevangenen hoe zijn leven totaal overhoop werd gegooid door een automobilist die roekeloos door rood licht reed. Adri deelt zijn verhaal tijdens onze SOS Cursus (SOS staat voor Spreken over Schuld, Slachtoffers en Samenleving).
Als Gevangenenzorg werken we aan herstel. Niet alleen via het contact van een vrijwilliger met een gevangene, maar óók via de ontmoeting met een slachtoffer of nabestaande van criminaliteit. Adri is één van de nabestaanden die tijdens de cursus zijn ingrijpende verhaal vertelt. Met als doel daders aan het denken zetten.
Voorgoed anders
Adri vertelt over die ene dag, 8 september 2014, waarop het leven voor hem en zijn gezin voorgoed veranderde. Er is een leven voor, en een leven na. Op die datum stierf zijn 22-jarige zoon Milan. Hij zou die avond bij zijn vader en stiefmoeder komen eten. Maar hij kwam nooit aan. Op een kruising vlakbij de woning van zijn ouders werd Milan op zijn motor aangereden door een veertigjarige man die in zijn Mercedes te hard en door rood licht reed. Daar zijn harde bewijzen voor, maar de dader heeft altijd ontkend.
Nooit heeft de dader contact opgenomen met de nabestaanden. Sterker, alle pogingen van Adri om met hem in gesprek te komen, zijn gestrand. Dat maakt het voor Adri en zijn gezin extra pijnlijk. Hij wil zo graag weten wat voor mens er achter de dader schuilt.
Tekst loopt door onder de foto.
Een gesprek met de veroorzaker van het immense verdriet, blijkt vooralsnog onmogelijk. Wat Adri wel kan doen is andere daders ontmoeten. Daarom nam hij enkele jaren geleden contact op met Gevangenenzorg en heeft hij nu al een keer of zes zijn verhaal tijdens de SOS Cursus gedeeld met een groep gevangenen. In Sittard, in Roermond, in Krimpen en in Dordrecht. Hij vertelt dan wie Milan was, hoe de dag van het ongeluk is verlopen, over het moment dat de politie voor de deur stond, en vooral dat hij Milan zó mist. De gevangenen zijn in het begin wat terughoudend, merkt Adri, maar na verloop van tijd stellen zij zich steeds meer open en tonen zij empathie.
Adri deelt zijn verhaal, zodat gevangenen zien wat dit verkeersdelict doet met hem en zijn familie. Zodat ze zich bewust worden van de enorme gevolgen van hun delict voor nabestaanden. “Dat voedt de empathie en voorkomt recidive. Het is voor gevangenen een extra motivatie en kracht om toe te groeien naar een ander leven. Dat geeft mij voldoening.”
Voldoening
Waar Adri tijdens zo’n cursusbijeenkomst vooral op let, is of de dader zijn daad in de ogen durft te zien, er verantwoordelijkheid voor durft te nemen. Het kwelt hem dat de automobilist die Milan aanreed, zijn verantwoordelijkheid niet lijkt te nemen. Hij zou graag willen dat hij er iets van heeft geleerd, dat hij een goed voorbeeld wordt voor zijn kinderen. Of dit gesprek er ooit nog komt, is maar de vraag, weet Adri. Hij heeft recent wel een ander gesprek kunnen voeren. Met een dader van een ánder ernstig verkeersdelict met dodelijke afloop. We noemen hem hier Joey.
Bijzonder gesprek
“Tijdens de SOS Cursus in de gevangenis in Dordrecht leerden we Joey kennen”, vertelt Jan-Willem Barth, coördinator herstelrechtcursussen bij Gevangenenzorg. “Joey is een jonge knul die letterlijk gebukt ging onder schuldgevoelens. Aangemoedigd door de andere deelnemers begon Joey tijdens SOS zijn gevoelens steeds meer te uiten. Er ontstond bij hem de behoefte om de nabestaanden te spreken. We brachten hem in contact met Perspectief Herstelbemiddeling (een organisatie die mensen na een ingrijpende gebeurtenis met elkaar in contact brengt). We bleven Joey steunen in de stappen die hij zette. Maar de nabestaanden lieten weten voor geen enkele contactvorm open te staan. Dat respecteren we natuurlijk, maar het was wel een teleurstelling voor Joey.”
Jan-Willem dacht toen aan Adri die moet leven met een dader die het gesprek niet aan wil of kan. “Na de SOS Cursus hebben we toen samen met een bemiddelaar van Perspectief gekeken of wij Joey en Adri met elkaar in gesprek konden laten gaan.” Na zorgvuldige afwegingen, waarbij uitgangspunt was dat het beide partijen iets moest opleveren, heeft deze ontmoeting enige tijd geleden plaatsgevonden. Dat gebeurde onder begeleiding van een bemiddelaar van Perspectief. “Ruim twee uur spraken de mannen met elkaar. Het was een gesprek tussen een nabestaande en een dader, maar vooral een gesprek van mens tot mens. Een ontmoeting die herstellend was voor beiden!”, zegt Jan-Willem.
“Je hebt als dader pas betaald, als je iets teruggeeft aan de maatschappij.”
“Joey heeft de leeftijd van Milan”, vertelt Adri. Een intelligente gast, de benjamin van de familie. Vanuit een heel beschermd leven zit hij nu tussen mensen die lange straffen hebben. Hij is heel erg geschrokken en hij schaamt zich. Hij hoeft niet te liegen of iets weg te poetsen. Het is duidelijk wat er is gebeurd. Hij moet ervoor gáán en dat wil hij ook. Het gesprek heeft mij goed gedaan. Toen we klaar waren, hebben we elkaar een knuffel gegeven. Het was net of ik even mijn eigen jongen vasthield. Dat moet hij gevoeld hebben.” Er staan tranen in Adri’s ogen.
“Ik hoop dat ik met dit gesprek zaadjes heb kunnen planten. Joey moet straks iets van zijn leven gaan maken. Hij kan deze ervaring als gereedschap gebruiken. Door een voorbeeld te zijn. Het is niet: Ik ben klaar met mijn straf en daarmee heb ik betaald. Nee, je hebt pas betaald als je iets teruggeeft aan de maatschappij.”
Tekst loopt door onder de foto.
Perspectief Herstelbemiddeling
Tijdens elke SOS Cursus komt er een moment waarop onze vrijwilliger de gevangenen vraagt of zij iets willen herstellen richting hùn slachtoffer(s). Steeds vaker reageren gevangenen daarop positief. Om het contact tussen dader en slachtoffer te realiseren, werken we samen met Perspectief Herstelbemiddeling, een organisatie die mensen na een ingrijpende gebeurtenis met elkaar in contact brengt. Als een dader tijdens of na de SOS Cursus aangeeft contact te willen met het slachtoffer, laten wij dat weten aan de bemiddelaars van Perspectief. Zij onderzoeken of het slachtoffer of de nabestaande open staat voor contact.
Vrij uitzonderlijk
Een gesprek als dat van Adri en Joey is vrij uitzonderlijk, volgens Anna Pastor van Perspectief Herstelbemiddeling. “We organiseren dit nu wel vaker. Dit past bij de ontwikkeling dat we onderzoeken hoe we nieuwe vormen van onze diensten kunnen aanbieden. Het komt immers vaak voor dat wel de ene partij in gesprek wil, maar de ander niet. En dan zit je met de wens van die initiatiefnemer die niet vervuld wordt. Zo hebben we een aantal keer een match proberen te maken bij mensen van een soortgelijk delict of gebeurtenis. En daarnaast zijn we afgelopen najaar gestart met Samenspraak, een groep van slachtoffers en daders en naasten en burgers. Zij kunnen elkaar helpen in herstel. Naar het voorbeeld van Moderator, onze zusterorganisatie in België. De eerste Samenspraak groep hebben we geëvalueerd en de eerste bevindingen zijn heel positief. Dus uit onze eigen ervaringen kunnen wij wel zeggen dat we denken dat het beiden wat brengt in hun herstel.”
