Nieuwsbrief

‘Wie ben ik om voorbij te lopen aan een tbs-patiënt?’

Terug naar overzicht
Op deze pagina

Over een tbs-patiënt op verlof lees je in de media zelden mooie verhalen. Het gaat vooral over een verlof dat, verdrietig genoeg, verkeerd afloopt. Toch zijn die mooie verhalen er zeker. Neem het bezoek dat tbs-patiënt Jon (niet zijn echte naam) bracht aan onze vrijwilliger Arie. Arie had hem uitgenodigd om een kijkje te komen nemen op de korenmolen waar hij als vrijwillig molenaar werkt. Het was een prachtige ochtend, waarvan zowel Jon als Arie enorm genoot. Ze zijn dankbaar dat de kliniek dit wilde toestaan en organiseren.

Jon was daar niet alleen; er kwamen twee begeleiders mee. Hij mag vanwege zijn verleden zelden op verlof en dan alleen onder begeleiding.

Vertellen
Normaal gaat Arie, een geanimeerd vertellende zeventiger, bij Jon op bezoek. Dat doet hij met veel plezier. Jon is begin zestig en verblijft al jaren in de Van der Hoeven Kliniek, een centrum voor klinische forensische psychiatrie. “Het is leuk om met Jon te praten. Er is altijd gespreksstof. Hij heeft veel kennis en is breed georiënteerd. Hij weet van alles over politiek, over de natuur, over bloemen en groenten.” Arie bezoekt hem al sinds 2022. Elke maand rijdt hij naar de kliniek. Arie is de  enige die Jon nog bezoekt, familie of vrienden ziet hij niet meer.  

Buitentuin
In tegenstelling tot de gevangenis, waar onze vrijwilligers gevangenen in een afgesloten ambtelijk kamertje spreken, zijn er in de kliniek meer mogelijkheden. Soms spreken Arie en Jon elkaar in de recreatieruimte van de kliniek, of op de kamer van Jon. Maar als het mooi weer is, zitten ze een tijd in de tuin van de kliniek of lopen ze naar de buitentuin. Dat is een groot stuk tuin waar Jon zich bezighoudt met het veredelen van planten en het verbouwen van groenten. “Die tuin is zijn passie. We gaan regelmatig naar die buitentuin. Dan gaat er altijd een begeleider mee.” 

Molenaar
Jon vertelt Arie volop over zijn planten en Arie vertelt over zaken waarmee hij bezig is. Bijvoorbeeld over zijn werk als vrijwillig molenaar. Na zijn pensioen in 2017 is Arie niet alleen vrijwilliger bij Gevangenenzorg geworden (met meerdere taken, zoals chathulp, gevangenen- en tbs-bezoek), maar volgde hij ook een opleiding tot molenaar. Jon is erg geïnteresseerd in het werk van de molenaar. “Ik realiseer me dat het ook belangrijk is iets over jezelf te vertellen, dat je niet alleen maar vraagt en luistert. Op die manier wordt het een meer gelijkwaardig contact.”  

Rondleiding
“Al vertellend over de molen, zei ik dat Jon een keer zou moeten komen kijken. We legden dat voor aan de kliniek, die gaf toestemming en daarna hebben we een datum geprikt. En daar kwam hij aan: in een auto met twee begeleiders. Jon had mij verteld dat hij al eens eerder was ontsnapt uit de kliniek. Ik vroeg hem dat niet te doen als ik erbij was.” Arie zegt het lachend, want hij maakte zich er totaal geen zorgen om. Jon loopt slecht, met een stok. Zo snel zou hij niet wegkomen. Arie gaf Jon een rondleiding op de molen. “Hij was zeer geïnteresseerd en stelde veel vragen. In het winkeltje bij de molen kocht hij meel om er later zelf brood van te bakken.” Het was voor beiden een prachtige ochtend!

Naastenliefde
“Toen ik met pensioen ging had ik al snel een aantal leuke activiteiten voor mezelf bedacht”, vertelt Arie. “Maar ik realiseerde me dat er meer is dat alleen leuke dingen voor mijzelf! Zeker vanuit de Bijbelse opdracht tot naastenliefde. Een gevangene/tbs-patiënt is een schepsel van God, naar Zijn beeld gemaakt. Wie ben ik dan om daaraan voorbij te lopen? En al doende zie je wat je kunt betekenen!”

Ongewis
De gesprekken met Jon zijn anders dan de gesprekken die Arie voerde met de gevangenen die hij bezocht. “Met gevangenen heb je het meer over hun terugkeer. Ze vinden het vaak spannend om weer vrij te zijn. Met Jon hoef ik niet te praten over terugkeer in de samenleving. Hij zit al zolang en zijn maatregel wordt steeds weer verlengd.”

“Een tbs-patiënt weet nooit wanneer en óf hij terugkeert in de samenleving. Om die reden is tbs heel ongewis, er zit geen vastgestelde einddatum aan. Op basis van rapporten van de kliniek, het Openbaar Ministerie en de reclassering wordt elke twee jaar bepaald of de maatregel kan worden beëindigd. Zeker als er ergens een tbs-patiënt tijdens een verlof een scheve schaats heeft gereden, worden de teugels weer aangehaald. Ik ben een keer met Jon mee geweest naar de rechtszitting in Arnhem. Daar werd zijn tbs-maatregel weer met twee jaar verlengd. Dat gebeurt steeds. Jon zit al zo lang, hij rekent er niet meer op dat hij uit de tbs komt.” Maar Arie is er voor hem, als enige nog van buiten de kliniek. Arie hoopt dat Jon hem dit voorjaar nog een keer een tegenbezoek mag brengen, en dan op de poldermolen waar hij ook als vrijwillig molenaar werkt. Daar gaan ze voor!

Waardering
In de Van der Hoeven Kliniek worden onze vrijwilligers gewaardeerd. Een woordvoerder van de kliniek legt uit waarom. “De vrijwilligers van Gevangenenzorg zijn soms (zoals bij ‘Jon’) het enige contact van buiten de muren. Dat is een contact dat hen niet beoordeelt, of hun gedrag weegt in het kader van de risico inschatting. De gesprekken kunnen juist over andere zaken en interesses gaan. De stafleden en patiënten in onze kliniek werken intensief samen. Maar bezoek van een vrijwilliger die ervoor kiest om een uur per maand bij hen te zijn, dat is voor sommige patiënten iets wat zij weinig hebben meegekregen in hun leven…” 

Wat is tbs?

Terbeschikkingstelling (tbs) met dwangverpleging is de zwaarste maatregel als onderdeel van een straf.  Een rechter bepaalt of een dader tbs krijgt bij een ernstig misdrijf, een psychische stoornis en een gevaar voor herhaling.

Tbs is er in twee soorten: tbs met voorwaarden en tbs met dwangverpleging. Welke soort tbs een dader krijgt, hangt af van het misdrijf en de kans op terugval. Tbs met voorwaarden is een lichte vorm van tbs. De dader moet zich aan bepaalde voorwaarden houden, zoals een bepaalde periode geen drugs of alcohol gebruiken. Bij tbs met dwangverpleging wordt de dader verplicht verpleegd in een gesloten tbs-kliniek.

Gevangenenzorg
In 2024 bezochten onze vrijwilligers 206 tbs-patiënten. In 2025 willen we er zijn voor 225 patiënten. Mensen die forensische zorg ontvangen, worden nogal eens geconfronteerd met het verlies (van delen) van hun sociale netwerk. En daarnaast met de maatschappelijke vooroordelen. Onze vrijwilligers verlichten hun eenzaamheid. Door de klinieken wordt dit gewaardeerd als een versterkend element in hun behandeling richting persoonlijk herstel.